«Στο όνομα της ανθρωπιάς. Αμερικανική ανακουφιστική βοήθεια στην Ελλάδα, 1918-1929» Μεγάλη έκθεση στην Αθήνα με τη συμμετοχή του Κολλεγίου Ανατόλια

Με τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα (Πτέρυγα Μακρυγιάννη) παρουσιάζει έκθεση που αναδεικνύει ένα μνημειώδες ανθρωπιστικό εγχείρημα χαραγμένο στη μνήμη της ιστορίας: την αρωγή που προσέφεραν οι Η.Π.Α. στην Ελλάδα από το 1918 έως το 1929 συμβάλλοντας στην αποκατάσταση των προσφυγικών πληθυσμών από τη Μικρά Ασία.
H έκθεση των Αρχείων και της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, σε επιμέλεια των Ελευθερίας Δαλέζιου, Μαρίας Γεωργοπούλου και Ναταλίας Βογκέικωφ- Brogan, φιλοξενείται έως τις 18 Φεβρουαρίου 2024 στους χώρους της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα (Πτέρυγα Ι. Μακρυγιάννη). Η εκδήλωση φέρνει στο φως τις άοκνες προσπάθειες πολιτικών, ηγετών φιλανθρωπικών οργανώσεων, εκπαιδευτικών αλλά και αφοσιωμένων εθελοντών. Υποκινούμενοι από μια αίσθηση καθήκοντος, με ρίζες στις χριστιανικές, πατριωτικές ή και προσωπικές τους πεποιθήσεις, έπαιξαν στο σύνολό τους καθοριστικό ρόλο στην ανασυγκρότηση της Ελλάδας ως έναν πιο ανεκτό και βιώσιμο τόπο μετά το 1922.

 Αμερικανοί ναύτες βοηθούν ηλικιωμένους πρόσφυγες να επιβιβαστούν σε βάρκες, Σμύρνη 1922.
The National Geographic Magazine, Νοέμβριος 1925. Φωτογραφία C.D. Morris.

H έκθεση, σχεδιασμένη σκηνογραφικά από την ομάδα της Μικρής Άρκτου (Βιβή Γερολυμάτου και Ανδρέα Γεωργιάδη) αναδεικνύει επιστολές, επίσημα έγγραφα, σπάνιες εκδόσεις, φωτογραφίες, αντικείμενα, αφίσες, εφημερίδες, ταινίες μικρού μήκους και χειροτεχνήματα. Οι θησαυροί αυτοί, που προέρχονται από τις πλούσιες συλλογές της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, αλλά και από τα ιδρύματα που συμμετέχουν, υφαίνοντας μια συναρπαστική αφήγηση με ιδιαίτερη σημασία, χωρισμένη σε έξι μεγάλες ενότητες.

Σημαντικό ρόλο σε αυτήν την αναγεννητική προσπάθεια διαδραμάτισαν και τα αμερικανικά εκπαιδευτικά ιδρύματα που λειτούργησαν στην Ελλάδα. Ανάμεσα σε αυτά το Κολλέγιο Ανατόλια το οποίο συμμετέχει στην έκθεση με σπάνιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό, το οποίο επιμελήθηκε το Τμήμα Αρχείου του εκπαιδευτικού οργανισμού.

 • Στην ενότητα “The Blight of Asia”: From the Great War to the Asia Minor Catastrophe” φωτίζεται η σημαντική ανθρωπιστική δράση της Charlotte Willard, διευθύντριας του Σχολείου Θηλέων και του Οικοτροφείο του Κολλεγίου Ανατόλια στα χρόνια λειτουργίας του Κολλεγίου στη Μερζιφούντα.
• “Distress is Intense:” The American Humanitarian Response”: Μέλη του διοικητικού και εκπαιδευτικού προσωπικού του Κολλεγίου Ανατόλια εργάστηκαν για την οργάνωση Near East Relief τόσο στη Μερζιφούντα όσο και στη Θεσσαλονίκη παρέχοντας ανθρωπιστική βοήθεια στους χιλιάδες πρόσφυγες και σε όποιον είχε ανάγκη εκείνη την ταραγμένη περίοδο.
• “Not to be served but to serve: American Educational Institutions in Greece”: στην τρίτη θεματική γίνεται αναφορά στα ιδανικά του Κολλεγίου Ανατόλια και πώς αυτά εκφράστηκαν μέσα από το έργο των Προέδρων του Κολλεγίου Ανατόλια George White (1914-1933) και Carl C. Compton (1950-1958).
• “Slums of Hope: Rendering the Refugees Self-Sufficient”: με τη μετεγκατάσταση του στη Θεσσαλονίκη, το Κολλέγιο Ανατόλια χρησιμοποίησε τη μεγάλη του εμπειρία στη δημιουργία δομών και διοίκησης για να βοηθήσει την κοινότητά τους, τους μαθητές αλλά και τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής να ανταπεξέλθουν στις αντιξοότητες και να χτίσουν τη ζωή τους ξανά.

Μπορείτε να παρακολουθήσετε την εκδήλωση εγκαινίων στον παρακάτω σύνδεσμο 
Στο πλαίσιο της έκθεσης εκδόθηκε και ο συνοδευτικός κατάλογος με το σύνολο του αρχειακού υλικού που παρουσιάζεται. Ο τόμος είναι διαθέσιμος από τη Βιβλιοθήκη Bissell.
• Το Αρχείο του Κολλεγίου Ανατόλια ευχαριστεί θερμά τον Φιλόλογο και πρώην Διευθυντή του Β Λυκείου του Κολλεγίου Ανατόλια κο Χρήστο Πλούσιο και την αρχειονόμο Έφη Κομπούρη για τη συνδρομή τους στη συμμετοχή μας.
• Για περισσότερες πληροφορίες για το Αρχείο του Κολλεγίου Ανατόλια επισκεφθείτε την ιστοσελίδα 

Αναλυτικά για την έκθεση

Ο τεράστιος αντίκτυπος των εκτοπισμένων προσφύγων που είχε σαν αποτέλεσμα η Σύμβαση Ανταλλαγής Πληθυσμών το 1923 κινητοποίησε τη γενναιοδωρία πολλών έγκριτων αμερικανικών ανθρωπιστικών φορέων, όπως ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός, η ‘Περίθαλψις Εγγύς Ανατολής’ (Near East Relief), τα ‘Νοσοκομεία των Αμερικανίδων κυριών’ (American Women’s Hospitals) και η Χριστιανική Αδελφότητα Νέων (Υoung Men’s Christian Association), που συσπειρώθηκαν για να προσφέρουν πολύτιμη βοήθεια έκτακτης ανάγκης σε ορφανά και πρόσφυγες.

Νοσοκόμες των Νοσοκομείων Αμερικανίδων Κυριών στο Δουργούτι (Νέος Κόσμος) φροντίζουν μικρούς ασθενείς με τράχωμα.
Drexel University College of Medicine, Αρχείο American Women's Hospital.

Καρτ-ποστάλ του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού στην Ελλάδα,1918-1919, Illinois College, Khalaf Al Habtoor Αρχεία

Οι φορείς αυτοί, σε συνεργασία με τους ‘Αμερικανούς Φίλους της Ελλάδος’, την Επιτροπή Αρωγής του Αμερικανικού Κολλεγιακού Ινστιτούτου και τις ‘Βιοτεχνίες Εγγύς Ανατολής’ (Near East Industries), δημιούργησαν με ευρηματικό τρόπο υποδομές για επαγγελματική απασχόληση, βασική εκπαίδευση αλλά και ψυχική και σωματική υγειονομική περίθαλψη. Οι πολύπλευρες αυτές πρωτοβουλίες τόνωσαν τους πρόσφυγες, ιδιαίτερα τις γυναίκες, παρέχοντάς τους μέσα και πόρους για να γίνουν αυτάρκεις, οπλίζοντάς τους με σθένος και τη δυνατότητα να δώσουν νέα πνοή στη ζωή τους.
Η κατασκευή του φράγματος του Μαραθώνα και η αποξήρανση της κοιλάδας του Στρυμόνα και της Δράμας που ανατέθηκαν σε αμερικανικές επιχειρήσεις αποτέλεσαν έργα-ορόσημα που μεταμόρφωσαν τις υποδομές στην Ελλάδα. Εκτός από τις ευκαιρίες απασχόλησης που πρόσφεραν σε ευάλωτους πρόσφυγες, βελτίωσαν επίσης την ποιότητα της ζωής τους, εξαλείφοντας τη μάστιγα της ελονοσίας και άλλων ασθενειών. Η διαχρονική επιρροή των αμερικανικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, που λειτούργησαν από εκείνη την εποχή στην Αθήνα (Junior College for Girls, σήμερα Αμερικανικό Κολλέγιο της Ελλάδος) και τη Θεσσαλονίκη (Αμερικανική Γεωργική Σχολή και Κολλέγιο Ανατόλια), έχει διαμορφώσει την ελληνική κοινωνία εδώ και γενεές, μυώντας τους μαθητές στις αρχές της σφαιρικής μόρφωσης που πρεσβεύει το αμερικανικό εκπαιδευτικό μοντέλο, καθώς και σε ένα ισχυρό εργασιακό ήθος.

Η κεντρική πύλη του Κολλεγίου Ανατόλια στην περιοχή Χαριλάου, Αρχείο Κολλεγίου Ανατόλια

Οι Έλληνες Οθωμανοί υπήκοοι που μετοίκησαν στις Ηνωμένες Πολιτείες διαδραμάτισαν, επίσης, ένα ρόλο ζωτικής σημασίας, συνεισφέροντας στις προσπάθειες ανθρωπιστικής βοήθειας για τους συμπατριώτες τους που έμειναν πίσω στην Ελλάδα, ενώ ταυτόχρονα σφυρηλάτησαν μια ιδιαίτερη ταυτότητα στην Αμερική. Η διασπορά αυτών των προσφύγων στην Αμερική είχε μεγάλη πολιτιστική συνεισφορά, κυρίως μέσω της ευρείας διάδοσης των λαϊκών και ρεμπέτικων τραγουδιών που απηχούν τις προκλήσεις της ανταλλαγής των πληθυσμών και τον βαθύ αντίκτυπο των Ηνωμένων Πολιτειών στις ζωές των προσφύγων.

Δίσκος 12 ιντσών, «Η Μαργιορή παντρεύεται, υπό Κούλας», 1921. Πανελλήνιον, Εταιρεία Δίσκων Φωνογράφου Νέα Υόρκη. Συλλογή Christopher King

Έγχρωμη λιθογραφία της Περιθάλψεως Εγγύς Ανατολής για την εκστρατεία συγκέντρωσης $30,000,000, Νέα Υόρκη 1919.
ΑΣΚΣΑ Αρχεία Συλλογή Jack L. Davis

Ο Jackie Coogan, «το αγόρι της Αμερικής», φωτογραφίζεται κρατώντας κουτιά με γάλα στηρίζοντας την εκστρατεία της Περιθάλψεως Εγγύς Ανατολής, 1924. University of California Los Angeles, Αρχείο Adelbert Bartlett

Οι Bert Hodge Hill, Edward Capps και Ιωάννης Γεννάδιος υπήρξαν σημαντικές προσωπικότητες που συνδέθηκαν με την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα και διαδραμάτισαν κρίσιμο ρόλο στην αμερικανική ανακουφιστική βοήθεια στην Ελλάδα. Ο Bert Hodge Hill διετέλεσε διευθυντής της Σχολής από το 1906 έως το 1926 και συνεισέφερε αποφασιστικά στη σφυρηλάτηση σχέσεων μεταξύ της Σχολής και ελληνικών φορέων. Ο Edward Capps, επικεφαλής της Διοικούσας Επιτροπής της Αμερικανικής Σχολής (1918–1950) χρησιμοποίησε την επιρροή του ως πρόεδρος των ‘Αμερικανών Φίλων της Ελλάδος’ για την παροχή αρωγής στους πρόσφυγες που ζήτησαν καταφύγιο στην Ελλάδα και την υποστήριξη εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών. Ο Ιωάννης Γεννάδιος, ένας διακεκριμένος διπλωμάτης, ο οποίος είχε ασκήσει μεγάλη πίεση για την Ελλάδα στις Ηνωμένες Πολιτείες, προσέφερε τους 26.000 τόμους της συλλογής του στη Βιβλιοθήκη της Αμερικανικής Σχολής που φέρει το όνομά του δημιουργώντας ένα σημαντικό φυτώριο για την ανάπτυξη των ελληνικών σπουδών σε διεθνές επίπεδο. Συλλογικά, οι προσπάθειές τους όχι μόνο προώθησαν τον στόχο των κλασικών σπουδών, αλλά και έδειξαν τη δέσμευσή τους να ανακουφίσουν τα δεινά που προκλήθηκαν από τις συνέπειες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και του Ελληνοτουρκικού Πολέμου (1919-1922), αφήνοντας πίσω τους μια παρακαταθήκη συνεργασίας και συμπόνιας.

• Διάρκεια έκθεσης: 17 Οκτωβρίου 2023 – 18 Φεβρουαρίου 2024
  Ώρες λειτουργίας: Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή: 12:00 – 18:00
  Πέμπτη: 12:00 – 20:00
  Είσοδος ελεύθερη
  Επικοινωνία για ομαδικές ξεναγήσεις: Μαρία Σμάλη: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

• Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα
  Πτέρυγα Μακρυγιάννη
  Σουηδίας 61, 106 76 Κολωνάκι
  www.ascsa.edu.gr

Επικοινωνία: Μαρία Τσολάκη, 697 476 7890